تأثیر کود دامی و گچ در کاهش صدمات ناشی از شوری آب آبیاری و تجمع عناصر معدنی در گندم

به منظور بررسی تأثیر کاربرد کود دامی و گچ در کاهش صدمات ناشی از شوری آب آبیاری و میزان تجمع عناصر معدنی در گندم (رقم n-81-19)، آزمایشی گلدانی بصورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 89-1388 انجام شد. فاکتور اصلی، سطوح مختلف شوری آب آبیاری (0، 3، 6، 9 و 12 دسی زیمنس بر متر) از مخلوط نمکهای کلرید سدیم و کلرید کلسیم به نسبت 1:1 و فاکتورهای فرعی شامل گچ (0، 15 و 30 تن در هکتار) و کود دامی (0 و 30 تن در هکتار) از نوع کود گاوی بود. در این آزمایش میزان عملکرد و اجزای عملکرد، کلروفیل، مقدار نسبی آب (rwc)، اسیدیته خاک (ph)، هدایت الکتریکی خاک (ec)، برخی عناصر ماکرو در برگ پرچم و دانه و عناصر میکرو در دانه گندم اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که با افزایش شوری آب آبیاری میزان عملکرد دانه، وزن ماده خشک، طول خوشه با ریشک و بدون ریشک، تعداد دانه پر و پوک، ارتفاع و تعداد پنجه کاهش یافت. اما کاربرد مواد اصلاح کننده نظیر گچ، میزان عملکرد دانه، وزن ماده خشک، تعداد دانه پر و پوک را افزایش داد و سبب کاهش طول خوشه با ریشک و بدون ریشک و ارتفاع گردید. مصرف کود دامی موجب افزایش عملکرد و اجزای عملکرد گندم گردید ولی روی ارتفاع تأثیری نداشت. بیشترین میزان عملکرد دانه و تمامی اجزای عملکرد مورد بررسی در تیمار شوری آب آبیاری صفر دسی زیمنس بر متر و مصرف 30 تن کود دامی در هکتار اتفاق افتاد. همچنین با افزایش شوری آب آبیاری میزان کلروفیل های a، کل (a+b) و محتوای کلروفیل برگ در مرحله ساقه دهی و خوشه دهی تا تیمار شوری آب آبیاری 3 دسی زیمنس بر متر و کلروفیل b تا شوری 6 دسی زیمنس بر متر افزایش و پس از آن روند کاهشی پیدا کرد. مصرف گچ مقدار کلروفیل های b، کل (a+b)، محتوای کلروفیل برگ را در مرحله ساقه دهی و خوشه دهی افزایش داد اما بر کلروفیل a تأثیری نداشت. مصرف کود دامی در تیمارهای مختلف شوری آب آبیاری سبب کاهش کلروفیل های a و کل (a+b) شد، اما سبب افزایش محتوای کلروفیل برگ در مرحله ساقه دهی و خوشه دهی در شوری های بالاتر و کاهش آنها در شوری های پایین تر شد. بیشترین میزان کلروفیل های a و کل (a+b) و محتوای کلروفیل برگ در مرحله خوشه-دهی در تیمار شوری آب آبیاری 3 دسی زیمنس بر متر و بدون مصرف کود دامی بدست آمد در حالی که بیشترین میزان محتوای کلروفیل برگ در مرحله ساقه دهی در همین تیمار شوری ولی با مصرف 30 تن کود دامی در هکتار حاصل شد. بیشترین میزان کلروفیل b در تیمار شوری آب آبیاری 6 دسی زیمنس بر متر با کاربرد 30 تن گچ در هکتار بدست آمد. با افزایش شوری مقدار نسبی آب (rwc) در هر سه مرحله پنجه زنی، گلدهی و پرشدن دانه کاهش یافت. کاربرد کود دامی و گچ بر مقدار نسبی آب افزایش معنی داری داشته است. همچنین با افزایش شوری مقدار ec خاک افزایش و ph آن کاهش یافت و مصرف کود دامی مقدار ph را کاهش داد. کاربرد گچ در همه سطوح شوری بجز صفر، ph خاک را کاهش داده اما بر هدایت الکتریکی آن تأثیری نداشت. همچنین کاربرد آب آبیاری شور بر عناصر ماکرو برگ پرچم و دانه و میکرو دانه معنی دار شد. کاربرد گچ سبب افزایش میزان نیتروژن، فسفر، پتاسیم و کلسیم و کاهش سدیم در برگ و دانه گندم گردید. بیشترین میزان نیتروژن و فسفر برگ پرچم و فسفر و کلسیم دانه در تیمار شوری 3 دسی زیمنس بر متر و بیشترین غلظت پتاسیم، کلسیم و سدیم برگ پرچم و نیتروژن و سدیم دانه در سطح شوری 12 دسی زیمنس بر متر مشاهده شد. همچنین بیشترین میزان پتاسیم دانه در سطح شوری صفر دسی زیمنس بر متر حاصل شد. ضمناً کاربرد 15 تن گچ در هکتار بدون مصرف کود دامی بیشترین افزایش را بر میزان نیتروژن برگ و دانه، فسفر برگ و پتاسیم دانه داشته که از لحاظ آماری با کاربرد 30 تن گچ در هکتار تفاوت معنی داری نداشت. کاربرد کود دامی در تیمارهای صفر و 15 تن گچ در هکتار سبب افزایش میزان فسفر دانه شد. همچنین بیشترین میزان پتاسیم برگ در تیمار 30 تن گچ در هکتار بدست آمد که از لحاظ آماری با تیمار 15 تن در هکتار اختلاف معنی داری نشان نداد. ضمناً با افزایش شوری، میزان جذب عناصر میکرو (آهن، مس، منگنز و روی) در دانه گندم کاهش یافت. کاربرد گچ در تیمارهای مختلف شوری آب آبیاری موجب افزایش جذب منگنز و روی در دانه شد اما بر جذب آهن و مس تأثیر معنی داری نداشت. همچنین کود دامی سبب افزایش جذب عناصر آهن، مس، منگنز و روی شد. بیشترین میزان جذب منگنز و روی (73/0 و 97/0 میلی گرم در گلدان) در تیمار شوری آب آبیاری صفر دسی زیمنس بر متر با مصرف کود دامی حاصل شد. اثر متقابل تیمارهای کود دامی و گچ نشان داد که در تیمار مصرف کود دامی با کاربرد 15 تن گچ در هکتار بیشترین مقدار جذب آهن و منگنز بدست آمد ولی بیشترین جذب مس و روی در تیمار کاربرد کود دامی و عدم مصرف گچ مشاهده شد.